Wychodząc ze swoim biznesem na szerokie, międzynarodowe wody nie możemy zapominać o obowiązkach jakie nakłada na nas polskie prawo podatkowe czy dewizowe. Czym jest prawo dewizowe? Kto jemu podlega? Kiedy ma zastosowanie i czego dotyczy? W tym artykule przeczytasz jak bezpiecznie trzymać aktywa za granicą i na co zwrócić uwagę.

Podczas przeprowadzania wywiadu z nowymi klientami wielokrotnie okazuje się, że wielu z nich to osoby, które już od jakiegoś czasu mają otwarte i prowadzone rachunki w bankach zagranicznych, inwestują w zagraniczne instrumenty finansowe, mają postawioną, funkcjonującą już strukturę z wykorzystaniem zagranicznej spółki holdingowej. Nabywają wierzytelności od nierezydentów lub udzielają nierezydentom pożyczek, a także są właścicielami nieruchomości poza granicami Polski. Jednak nie mają pojęcia o obowiązkach sprawozdawczych względem Narodowego Banku Polskiego, jakie na nich spoczywają. Czasem również zapominają, kompletnie nieświadomie o polskich obowiązkach podatkowych. Dlaczego? Dlatego, że w Polsce płatnikiem od dochodów z zysków kapitałowych jest instytucja finansowa. Inaczej to wygląda, jeśli Twoim bankiem jest bank zagraniczny. Ale po kolei….

Co to jest prawo dewizowe i dlaczego mnie ono w ogóle dotyczy?

Do wartości dewizowych zaliczamy: zagraniczne środki płatnicze, a także złoto i platynę dewizową oraz papiery wartościowe wystawione w walutach obcych, które nie są środkami płatniczymi.

Czym jest prawo dewizowe?

Prawo dewizowe to zbiór norm prawnych, które określają:

• obowiązki w zakresie obrotu dewizowego za granicą
• obrót wartościami dewizowymi w Polsce
• działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych
• pośrednictwo w kupnie i sprzedaży środków w walutach obcych.

Tak, jak wspomniałam na początku w tym artykule koncentruję się na obowiązkach związanych z prawem dewizowym wynikających z ekspansji zagranicznej działalności gospodarczej (nie podejmuję kwestii uzyskiwania indywidualnych zezwoleń dewizowych wydawanych przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, zdobywania uprawnień do prowadzenia instytucji płatniczych, problemów prawnych związanych z obsługą transakcji walutowych czy też wywozu za granicę wartości dewizowych).

To, że przedsiębiorcy nie pamiętają lub nie wiedzą o obowiązku dewizowym tj. złożeniu deklaracji dewizowej o aktywach posiadanych poza granicami kraju wynika z faktu, że NBP nie prowadzi agresywnych akcji przeciwko polskim przedsiębiorcom. Nie mniej samo prawo dewizowe przewiduje już dość wysokie mandaty w przypadku braku udzielenia stosownych informacji na czas.

A jakie to są informacje?

Należy np.: wskazać na specjalnym formularzu np.: że my lub nasza spółka:

• jesteśmy właścicielami udziałów lub papierów wartościowych dłużnych w spółkach będących nierezydentami (czyli np. jeśli zakładamy spółkę deweloperską lub spółkę holdingową w Niemczech lub obejmujemy udziały w spółce gamingowej w USA);
• posiadamy środki pieniężne na rachunkach bankowych i/lub inwestycyjnych prowadzonych w zagranicznych bankach czy też instytucjach kredytowych;
• udzieliliśmy pożyczek nierezydentom (np.: naszej spółce zagranicznej);
• zaciągnęliśmy kredyt lub otrzymaliśmy pożyczkę od nierezydentów (gdy zagraniczna spółka udzieliła nam pożyczki, albo naszej polskiej spółce);
• posiadamy nieruchomości położone za granicą;
• posiadamy papiery wartościowe wyemitowane przez rezydentów, ale nabyte poza rynkiem krajowym;
• ewentualnie, co najmniej 10% udziałów w naszej spółce należy do nierezydenta (czyli w naszej spółce posiada udziały zagraniczny inwestor lub zagraniczna spółka – nawet jeśli spółka ta należy do nas; w tym ostatnim przypadku należy zgłosić zarówno, że posiadamy udziały w spółce zagranicznej oraz że spółka zagraniczna posiada udziały w spółce polskiej).

Lista aktywów i pasywów, które podlegają zawiadomieniu do Narodowego Banku Polskiego jest dość długa. Pełen wykaz obowiązków zawiera rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

Czy każdy przedsiębiorca podlega obowiązkom, które wynikają z rozporządzenia Ministra Rozwoju Finansów?

Ustawa o prawie dewizowym określa próg sprawozdawczy, po osiągnięciu, którego podlegamy raportowaniu.

Wynosi on:

• dla osób fizycznych: 7 mln złotych – raporty kwartalne (26 dni po zakończeniu kwartału);
• dla podmiotów prawnych: 10 mln – 300 mln złotych – raporty kwartalne (26 dni po zakończeniu kwartału);
• dla podmiotów prawnych: > 300 mln złotych – raporty miesięczne (20 dni po zakończeniu miesiąca).

Dodatkowo, wszyscy rezydenci, którzy przekroczyli ww. progi sprawozdawcze, posiadając na koniec roku co najmniej 10% udziałów w kapitałach zakładowych spółek zagranicznych zobowiązani są do złożenia raportu rocznego (do 31 maja każdego roku). Również w sytuacji odwrotnej tzn., kiedy to podmioty zagraniczne posiadają minimum 10% głosów w polskich spółkach, polskie spółki zobowiązane są do złożenia odpowiedniego rocznego sprawozdania do NBP (do 31 maja każdego roku).

W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, posiadających wspólny majątek, próg sprawozdawczy dotyczy obojga małżonków. Sprawozdanie w imieniu obojga składa jeden z małżonków.

Co, jeśli już mleko się rozlało?

Jeśli zorientujemy się, że faktycznie zaniedbaliśmy swoje obowiązki względem Narodowego Banku Polskiego ważne jest, aby złożyć odpowiednie sprawozdania za wszystkie zaległe kwartały, w których ten obowiązek na nas spoczywał, zarówno te kwartalne, jak i roczne. 

Niedopełnienie obowiązku to w świetle prawa popełnienie czynu zabronionego. Dlatego też istotne jest złożenie do właściwego urzędu skarbowego (jako organu ścigania) zawiadomienia tzw. czynnego żalu. W nim zawiadamiamy urząd o niedopełnieniu obowiązku, informujemy, że zaniechanie to nie wynikało z zamiaru popełnienia jakiegokolwiek czynu zabronionego, a jedynie z niedopatrzenia. Deklarujemy, w jakim terminie wypełnimy zaległy obowiązek.

Podatek od zysków kapitałowych i odsetek – to teraz Twój problem

Zauważyliśmy również, że zakładając zagraniczne rachunki inwestycyjne sporo osób nie wie lub zapomina o konieczności rozliczenia w Polsce dochodów z odsetek czy innych inwestycji kapitałowych uzyskanych za pośrednictwem zagranicznych rachunków bankowych.

Posiadając rezydencję podatkową danego kraju jest się zobowiązanym do opodatkowania tam całości swoich dochodów — również tych uzyskiwanych za granicą. A więc jeśli mieszkasz w Polsce, a rachunek bankowy masz w Szwajcarii lub w Luksemburgu, to rozliczenia nie zrobi za Ciebie bank zagraniczny. Rozliczenie musisz zrobić u siebie w domu, a więc w Polsce.  

Odsetki standardowo podlegają opodatkowaniu w obydwu krajach (kraju źródła i kraju rezydencji podatkowej). A więc osiągając np. odsetki na zagranicznym rachunku bankowym jesteśmy zobowiązani ujawnić te dochody w zeznaniu podatkowym z prawem do ewentualnego odliczenia zagranicznego podatku. Często w wyniku takiego rozliczenia z zeznania rocznego wynika konieczność dopłaty podatku.

Nierozliczenie takich dochodów rodzi więc dwojaki skutek (najczęściej przejawiający się w wymiarze finansowym): 

• odpowiedzialność z tytułu wykroczenia karnego skarbowego (mandat) 
• odsetki od zaległości podatkowych.

Nie warto się łudzić, iż dochody te nie zostaną wykryte przez organy. W związku z coraz prężniej działającą automatyczną wymianą informacji urzędy skarbowe mają informację o takich dochodach w bardzo krótkim czasie. Zakładając zagraniczny rachunek inwestycyjny warto zadbać o właściwe określenie w banku miejsca zamieszkania dla celów podatkowych. Jak również pamiętać, aby w zeznaniu podatkowym sporządzanym do 30.04 kolejnego roku podatkowego uwzględnić dochody z takiego rachunku.

Sporządzenie takiego zeznania może przysparzać nie mało kłopotu. Zagraniczne rachunki mają bowiem to do siebie, że gromadzi się na nich pieniądze w obcych walutach, które niestety należy przeliczyć na złote z zastosowaniem właściwego kursu. W związku ze zmieniającymi się rokrocznie formularzami zeznań podatkowych, również zlokalizowanie właściwych pól do wpisania danych o dochodzie może być trudne.

Dodatkowo za pośrednictwem takich rachunków prowadzone są często inwestycje w różnorakiego rodzaju papiery wartościowe. Przychody otrzymane w związku z tymi inwestycjami należy właściwie zakwalifikować. W przypadku części opodatkowany jest dochód. A więc należy poprawnie określić koszty uzyskania przychodów, innym razem będą to dywidendy, gdzie opodatkowany jest przychód, niekiedy bank pobrał podatek, który możliwy jest do odliczenia.

Samodzielne sporządzenie takiego zeznania może być niekiedy nie lada wyczynem. W takich sytuacjach pomoc specjalisty jest nieoceniona, a niekiedy wręcz niezbędna. Nasze wieloletnie doświadczenie pokazuje, że tego typu „grzechy” przedsiębiorcy popełniają bardzo często. Nie ważne czy Twój portfel to 5, czy 50 mln zł należy o tym pamiętać. Płacenie odsetek od należnego podatku oraz składanie czynnego żalu nigdy nie należy do przyjemności. Zawsze jednak lepiej samemu zgłosić się do urzędu skarbowego niż zostać wezwanym do kontroli skarbowej i wyjaśnienia powodu, dla którego nie złożyłeś deklaracji podatkowej od dochodów uzyskanych poza granicami Polski.