22 maja br. Fundacja Rodzinna weszła w życie. Szeroko omawialiśmy w artykułach i na kanale YouTube Wealth Advisory – Anna Maria Panasiuk istotne korzyści, które daje nowy podmiot. Tym razem wskazuję na ryzyka fundacji rodzinnej w przypadku wykorzystania tej instytucji poza ramy determinujące jej cel powstania. 

Fundacja Rodzinna jako Wehikuł Planowania Podatkowego: Granice i Ryzyka

Wehikuł ten pozwala oddzielić majątek od fundatora, ale tylko w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator poruszając się w zakresie ogólnych celów, może ustanowić w statucie cel szczegółowy utworzenia fundacji rodzinnej. 

W praktyce celami będą zatem głównie:

1. Planowanie sukcesji wielopokoleniowej,
2. Zabezpieczenie i efektywne zarządzenie majątkiem rodzinnym,
3. I uwaga…. Planowanie podatkowe.

Tak! Instytucja fundacji rodzinnej może służyć jako wehikuł planowania podatkowego, ale tylko, jeżeli głównym celem jest zabezpieczenie majątku, aby w przyszłości wypłacać świadczenia beneficjentom. Fundacja rodzinna nie może służyć agresywnej optymalizacji podatkowej. Nie może być elementem sztucznej struktury, dzięki której nie zapłacisz w Polsce podatku. 

Należy przy tym zwrócić uwagę, że jakkolwiek pierwsze fundacje rodzinne w Polsce najprawdopodobniej będą służyły reinwestycjom i to od tych podmiotów będziemy się uczyć funkcji fundacji rodzinnej w otoczeniu biznesowym, prawnym i podatkowym, to już na obecnym etapie pojawiają się pytania, na które praktyka jeszcze nie zna odpowiedzi. Te nieznane obszary należy przede wszystkim zidentyfikować i zabezpieczyć.

Działalność Gospodarcza Fundacji Rodzinnej: Dozwolone i Niedozwolone Zakresy

Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na to, w jakim zakresie fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą. Pierwotnie, rozważano model, w którym fundacja rodzinna nie może prowadzić działalności gospodarczej, bo co do zasady instytucja ta służy innym celom. Rozpoznano jednak, że cele te, czyli przede wszystkim zabezpieczenie majątku dla beneficjentów, można prowadzić poprzez prowadzenie działalności gospodarczej, a przynajmniej w pewnym zakresie. W praktyce oznacza to, że mamy do czynienia z tzw. „działalnością dozwoloną” oraz „działalnością niedozwoloną”. W zakresie „działalności dozwolonej” fundacja rodzinna korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego, natomiast „działalność niedozwolona” jest objęta specjalną stawką CIT w wysokości 25%.

Jednym z zakresu w jakim fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą jest zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia. Zatem zakres działalności fundacji rodzinnej podlega ograniczeniom np. brak możliwości prowadzenia działalności deweloperskiej (zakładającej komercjalizację inwestycji w formie sprzedaży nieruchomości). Czy zatem nabycie nieruchomości przez fundację rodzinną w celu ochrony mienia przed inflacją, nie będzie stanowiło obszaru sporów z organem podatkowym? Czy nie nastąpi domniemanie, że nieruchomość została nabyta w celu dalszej odsprzedaży? 

Problematyczna może się okazać również kwestia zwolnienia z opodatkowania dywidend związanych z uczestnictwem w spółkach prawa handlowego oraz odsetek od udzielonych pożyczek. Czy dywidendy będą przysporzeniem wynikającym z „prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na przystępowaniu do spółek handlowych”? Z uwagi na ogólne i dość nieprecyzyjne wyartykułowanie tej kwestii przez ustawodawcę, obszar ten może być przedmiotem potencjalnych sporów z organem oraz ogólnie – ryzyka podatkowego. 

Rozważasz postawienie FUNDACJI RODZINNEJ? Ten eBOOK jest dla Ciebie – w nim adresujemy szereg ryzyk i wskazówki rozwiązań związanych z ustawą o fundacji rodzinnej – sprawdź.

Podatki VAT i PCC: Analiza Konsekwencji dla Fundacji Rodzinnej

Przepisy regulujące działalność fundacji rodzinnej nie wprowadzają również żadnych lex specialis w kontekście podatku VAT i PCC. O ile wniesienie majątku do fundacji rodzinnej jest nieopodatkowane podatkiem dochodowym, zarówno po stronie fundacji rodzinnej, jak i fundatora, to za każdym razem czynność ta powinna być przeanalizowana pod kątem powstania obowiązków podatkowych w zakresie podatku VAT i PCC. Sytuacja może się dodatkowo komplikować, jeśli fundatorzy będą rozważać wniesienie nie pojedynczych składników majątku, a ich zorganizowanych zespołów. Wówczas klasyfikacja i rozliczenie podatkowe takiej czynności może rodzić wiele wątpliwości. 

Należy zatem szczególnie uważać przy wniesieniu nieruchomości do fundacji rodzinnej z jednoosobowej działalności gospodarczej. Czynność ta nie będzie bowiem korzystała ze zwolnienia z VAT. 

Ukryte Zyski a Podatek CIT: Zagrożenia i Ograniczenia

Pierwsza wersja przepisów wprowadzających instytucję fundacji rodzinnej wzbudziła entuzjazm w kontekście optymalizacji podatkowej wehikułów inwestycyjnych, ponieważ umożliwiała rozwiązania, w którym podatek mógłby de facto nigdy nie powstać, zarówno na poziomie beneficjenta, jak i fundacji rodzinnej. W przestrzeni publicznej pojawiały się pomysły, aby fundacja rodzinna była właścicielem majątku, a beneficjent korzystałby z tego majątku jeszcze przed momentem wypłaty świadczeń… na dodatek wypłata świadczeń mogłaby nigdy nie zostać zrealizowana, czego efektem byłby brak opodatkowania.

Ryzyka Fundacji Rodzinnej – katalog ukrytych zysków

Ustawodawca przeciwstawił się tym pomysłom i utworzył katalog ukrytych zysków fundacji rodzinnej, czyli zestaw czynności, które zawsze będą powodować podatek CIT po stronie fundacji rodzinnej według stawki 15%. Do ukrytych zysków zaliczymy m.in.:

1. odsetki od pożyczki udzielonej fundacji przez beneficjenta, fundatora lub podmiot z nimi powiązany;
2. świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiot z nimi powiązany – z tytułu np. usług doradczych, księgowych, czy obejmujących badanie rynku;
3. pożyczki udzielane przez fundację rodziną jej beneficjentom (z zastrzeżeniem, że opodatkowaniu z tytułu ukrytych zysków podlegać będą jedynie pożyczki długoterminowe i niepodlegające zwrotowi).

Ceny Transferowe: Wpływ na Fundację Rodzinną i Osoby Powiązane

W związku z pojawieniem się zmian w zakresie ukrytych zysków, poruszono również kwestię wyceny transakcji i w związku z tym sposób sformułowania definicji ukrytych zysków może prowadzić do tego, że fundacja niekoniecznie będzie zainteresowana odpłatnym pełnieniem funkcji przez członków zarządu takich jak beneficjent, fundator czy podmioty powiązane z nimi lub z samą fundacją. Z drugiej strony nieodpłatne pełnienie przez te osoby funkcji może rodzić konsekwencje na gruncie przepisów o cenach transferowych. Dodatkowo po stronie fundacji rodzinnej mógłby powstać przychód z nieodpłatnego świadczenia.

Członkowie rodziny traktowani są jako podmioty powiązane. Z kolei rodzinny „biznes” nie zawsze oznacza zachowanie warunków rynkowych. Występuje wówczas pokusa o użycie „specjalnych stawek” dla najbliższych. Z tych względów istotne jest, aby osoby prowadzące lub decydujące się na fundację rodzinną, miały na uwadze przepisy o obowiązkowym dokumentowaniu dokonywanych transakcji z podmiotami powiązanymi. Obowiązki podatkowe w zakresie cen transferowych powstaną, jeżeli fundacja rodzinna będzie dokonywać transakcji z członkami rodziny fundatora oraz ich spółkami i roczna wartość tych transakcji przekroczy ustawowe progi, czyli:

• 10 mln zł netto – w przypadku transakcji towarowych i finansowych lub
• 2 mln zł netto – w przypadku transakcji usługowych oraz pozostałych.

Limity te odnieść należy do transakcji jednego rodzaju, odrębnie dla strony kosztowej i przychodowej. Zgodnie z przepisami progi ustala się dla każdej transakcji o charakterze jednorodnym bez względu na ilość podmiotów powiązanych, z którymi zawierana jest transakcja.

Fundacja Rodzinna w Kontekście Struktur Międzynarodowych: Kwestie Podatkowe i CFC

W sytuacji, gdy polska fundacja rodzinna otrzyma zagraniczne przychody pasywne (np. dywidendy czy odsetki) może zostać efektywnie opodatkowana podatkiem u źródła w innych krajach. Jeśli państwo rezydencji spółki zagranicznej nakłada podatek u źródła od wypłacanych przychodów, to pomocne mogą się okazać międzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę, przy czym dana umowa najczęściej ograniczy opodatkowanie podatkiem u źródła, ale go nie wyeliminuje.

Uwaga na CFC dla fundacji rodzinnych

Dodatkowo, o ile dla fundacji rodzinnej przepisy określają zwolnienie podmiotowe w zakresie CFC, to te same przepisy wskazują, że fundator może być objęty przepisami CFC z uwagi na posiadanie pośredniej faktycznej kontroli nad podmiotem, którego formalnym właścicielem jest fundacja rodzinna. Stąd, przy obejmowaniu inwestycji położonych poza granicami Polski należy szczególnie uważać.

Z jednej strony CFC w kontekście fundatora – ale kolejną interesującą kwestią jest sytuacja beneficjentów polskiej fundacji będących rezydentami innych państw. Na gruncie lokalnych przepisów wiele krajów może uznać polską fundację rodzinną za tzw. zagraniczną jednostkę kontrolowaną i efektywnie opodatkować jej bieżące dochody jako alokowane do beneficjenta. Sytuacja będzie zatem wymagała analizy zanim zostanie ustalony krąg beneficjentów polskiej fundacji.

Wniesienie nieruchomości zagranicznej do Fundacji Rodzinnej

Ponadto wniesienie nieruchomości zagranicznej nie będzie opodatkowane w Polsce, ale może pojawić się opodatkowanie w jurysdykcji za granicą – np. na zasadzie zbycia majątku nieruchomego – uwaga na UPO między Polską a państwem położeniem nieruchomości(!)

Ryzyka Fundacji Rodzinnej – podsumowanie

Podsumowując, wykorzystanie fundacji rodzinnej jako wehikułu finansującego nowe inwestycje wymaga zwrócenia uwagi na następujące aspekty:

1. Nie jest efektywne podatkowo zasilanie fundacji rodzinnej pożyczkami.
2. Istotne jest, aby transakcje prowadzone przez fundację rodzinną i dla fundacji rodzinnej były ustalane na poziomie rynkowym.
3. Konieczne jest elastyczne ułożenie harmonogramu spłat pożyczek na rzecz beneficjentów, by nie doprowadzić do sytuacji, w której spłata nie nastąpi w uzgodnionym terminie; umowa pożyczki powinna być za warta na maksymalnie 10 lat.
4. Kluczowe jest, aby zidentyfikować działalność gospodarczą fundacji rodzinnej „dozwolonej” i „niedozwolonej”.
5. W przypadkach, gdy polski przedsiębiorca korzysta z fundacji zagranicznych, zamierza wnieść zagraniczne aktywa do polskiej fundacji lub beneficjentami fundacji rodzinnej zostaną nierezydenci, powinien najpierw przeanalizować skutki prawne i podatkowe takich działań.

Co warto zapamiętać

Utworzenie Fundacji Rodzinnej w Polsce niesie za sobą zarówno korzyści, jak i pewne pułapki. Choć fundacja może służyć jako wehikuł planowania podatkowego, istnieją ryzyka związane z nadużywaniem jej w innym celu oraz konieczność zidentyfikowania i zabezpieczenia nieznanych obszarów. Działalność gospodarcza fundacji podlega pewnym ograniczeniom i musi być zgodna z przepisami, zwłaszcza jeśli chodzi o zbywanie mienia czy udzielanie pożyczek. Przy wniesieniu majątku do fundacji należy również uwzględnić konsekwencje podatkowe związane z VAT i PCC. Ukryte zyski – na to już uwagę zwrócił ustawodawca (!) bądź ostrożny. 

Fundacja rodzinna musi także uwzględniać przepisy dotyczące cen transferowych w przypadku transakcji z podmiotami powiązanymi. Jeśli fundacja otrzymuje zagraniczne przychody pasywne, może być efektywnie opodatkowana w innych krajach, a fundator może podlegać przepisom CFC. W przypadku beneficjentów rezydujących za granicą, lokalne przepisy mogą wymagać opodatkowania bieżących dochodów fundacji. Wniesienie nieruchomości zagranicznej może także wiązać się z różnymi konsekwencjami podatkowymi. Jeżeli masz majątek poza Polską i chcesz do tego wykorzystać Fundację Rodzinną pamiętaj o dobraniu dobrego doradcy, który nie tylko postawi strukturę fundacji, ale zna się na prawie podatkowym krajów, w których działasz, masz majątek, lub inne powiązania ujęte Fundacją Rodzinną.