Audyt fundacji rodzinnej – jakie ma korzyści? Jak znaleźć dobrego audytora? 

Zakładamy coraz więcej fundacji rodzinnych. Fundacja to doskonały instrument do planowania sukcesji. Oczywiście pod warunkiem, że sam proces sukcesji nie ogranicza się do postawienia fundacji, ale że od wielu lat mocno pracujecie w rodzinnym gronie nad wspólnymi wartościami, zasadami zarządzania majątkiem oraz nad wspólną odpowiedzialnością za rodzinę. Dziś powiem Wam jak w tym procesie może pomóc audyt fundacji rodzinnej i zastanowimy się również jak znaleźć dobrego audytora!

Audyt fundacji rodzinnej – co to?

Audyt fundacji rodzinnej polega na badaniu:

• prawidłowości zarządzania aktywami fundacji rodzinnej,
• poprawności zaciągania i spełniania zobowiązań, również tych publicznoprawnych, czyli płatności podatków,
• zgodności zarządzania majątkiem fundacji z prawem, celami fundacji czy statutem tej fundacji.

Już na pierwszy rzut oka można zauważyć, że audyt fundacji rodzinnej obejmuje szerszy zakres niż dobrze znane nam – przedsiębiorcom, badanie sprawozdania finansowego spółek, które skupia się jedynie na kwestiach rachunkowych.

Celem audytu fundacji rodzinnej jest także weryfikacja czy fundacja jest zarządzana zgodnie z jej celem, którym jest, przypomnijmy, gromadzenie mienia i zarządzanie nim w interesie wszystkich beneficjentów.

Audyt fundacji rodzinnej  – kto go przeprowadza? 

Wyboru eksperta dokonującego audytu fundacji dokonuje Zgromadzenie Beneficjentów – no bo to w ich interesie taki audytor ma działać. Jak takiego eksperta wybrać? Nikt jeszcze o tym nie mówi, a przecież pierwsze audyty powinny zostać uruchomione jeszcze w tym roku!

Dokładne terminy sporządzania audytów podamy w publikacji na naszym blogu (link do publikacji).

Zgromadzenie Beneficjentów może oczywiście wybrać usługi firm audytorskich – i tutaj jest pytanie, co tak naprawdę ma wnieść doświadczenie audytorów, czy firmy audytorskiej do zarządzania rodzinnymi aktywami płynnymi? Ale o tym za chwilę.  Beneficjenci mogą również samodzielnie wybrać zespół ekspertów spośród różnych zawodów może to być np.:

• biegły rewident,
• doradca podatkowy,
• czy adwokat albo radca prawny.

Takie rozwiązanie wyboru różnych osób o różnych kompetencjach jest zdecydowanie rekomendowane! Bo tylko w ten sposób można zbudować zespół o tych kompetencjach jakie dla takiego audytu są niezbędne. 

Bezstronność audytora fundacji rodzinnej

Przy wyborze ważne jest również, żeby specjalista dokonujący audytu był bezstronny. Co to oznaczy? Musi to być osoba, która:

• jest niezależna od fundacji rodzinnej,
• nie bierze udziału w procesie podejmowania decyzji przez taką fundację rodzinną,
• nie świadczy doradztwa np. prawnego czy księgowego na rzecz fundacji rodzinnej, ani poszczególnych członków organów tej fundacji. I tutaj UWAGA! To oznacza, że nie powinna to być kancelaria, która na stałe prowadzi obsługę prawną dla fundacji rodzinnej lub jej założycieli. Inaczej nie będzie bezstronna.

Dziedziny audytu fundacji rodzinnej

Ustawodawca ograniczył się do rachunkowości fundacji rodzinnej, poprawności i terminowości uiszczania podatków oraz do ogólnego sformułowania – prowadzenia działalności przez fundację rodzinną zgodnie z prawem. 

I ten ostatni obszar szczególnie dotyczy ochrony interesów beneficjentów i należałoby go w interesie samych beneficjentów nieco rozszerzyć, albo zdefiniować. Obejmuje on przecież również decyzje związane z kontrolą czy zarządzaniem majątkiem fundacji, jak i samą kwestię sprawnej sukcesji. Sukcesja nie kończy się przecież na założeniu fundacji. 

Jeśli podejdziemy do audytu poważnie, to okaże się, że jest to miejsce dla naprawdę doświadczonego eksperta lub zespołu ekspertów, który może skonsultować beneficjentów np. w zakresie czy podejmowane (czasem przez nich samych, czyli przez beneficjentów) decyzje służą im w kontekście długoterminowych interesów członków rodziny – czyli ich samych.

O tym, że ustawodawca nie miał koncepcji w tym miejscu świadczy, że obszar, jaki obejmuje audyt fundacji rodzinnej, jest dokładnie taki sam dla firmy audytorskiej, jak i dla zespołu ekspertów wybranego przez Zgromadzenie Beneficjentów. 

Ta sytuacja powinna wyklarować się w miarę upływu czasu, kiedy Wasze fundacje zaczną eksplorować rynek i takich ekspertów poszukiwać. Z czasem pojawią się zasady pracy nad takim audytem, bo to sami eksperci będą kreowali standardy dla takich usług. Warto zatem korzystać z doradców, którzy towarzyszą procesom sukcesji od jakiegoś czasu, mają doświadczenie długoletnie, mogą wesprzeć swoim doświadczeniem Twoją fundację. Jeśli wybierzecie naprawdę doświadczonych specjalistów, będziecie mieli pewność, że otrzymacie analizę przygotowaną przez ekspertów w swoich dziedzinach, czyli:

• biegły rewident dokona weryfikacji księgowości fundacji rodzinnej z perspektywy stricte prawidłowości finansowej;
• doradca podatkowy sprawdzi czy fundacja rodzinna prawidłowo reguluje zobowiązania podatkowe;
• a adwokat czy radca prawny zbada czy działalność fundacji rodzinnej jest zgodna z prawem, w tym również ze statutem czy celem założenia fundacji.

Warto, aby taki ekspert przeszedł również wiele trudnych sytuacji rodzinnych, a najlepiej który towarzyszył procesom sukcesji. A jeszcze lepiej byłoby, aby taki audytor sam był co najmniej doświadczonym rodzicem, który może przy okazji wspierać również koncyliacyjnie pojawiające się kwestie potencjalnych rozbieżności w rodzinie, czy niejasności w funkcjonowaniu fundacji.

Jak wygląda doradztwo organom fundacji rodzinnej?

Wyobraźmy sobie jak wygląda w praktyce doradztwo organom fundacji. To nie jest to samo co doradztwo spółkom giełdowym, którym wystarczy 50 stronnicowy raport. Fundacja nie ma profesjonalnego zespołu prawników i księgowych, którzy zrozumieją co z takiego raportu wynika. Dlatego beneficjenci fundacji potrzebują szczególnego doradztwa i szczególnego traktowania. 

Jeśli już macie wydać pieniądze na audyt, to niech to będzie kompleksowa weryfikacja funkcjonowania fundacji rodzinnej, która pozwoli sprawdzić, że wszystko w Waszej fundacji dzieje się jak należy i że dzieje się to w interesie Was – beneficjentów. 

Audyt fundacji rodzinnej – jak często?

Audyt w każdej fundacji rodzinnej przeprowadza się co najmniej raz na cztery lata.

Wprowadzenie większej kontroli nad działalnością fundacji rodzinnej ma uzasadnienie, gdy jest ona zarządzana przez osoby „zewnętrzne”, czyli np. w sytuacji powołania zarządu profesjonalnego niewywodzącego się z samej rodziny. 

Inną sytuacją, częstszą będzie taka, kiedy zarządzaniem fundacją zajmują się wyłonione spośród członków rodziny osoby, a beneficjenci mają wątpliwości, czy takie zarządzanie jest prowadzone prawidłowo i w interesie ich wszystkich. 

Tutaj znów warto podkreślić, że nie wszyscy członkowie rodziny znają się na zarządzaniu majątkiem. W rodzinie mogą być np.: artyści, lekarze, inżynierowie, którzy nie mają zielonego pojęcia o finansach czy o inwestycjach na giełdzie amerykańskiej. Zewnętrzne podpowiedzi audytora mogą pozwolić poczuć im się bezpiecznie, gdy sama rozmowa rozwieje wątpliwości odnośnie prawidłowości działań inwestycyjnych podejmowanych przez zarządzających. Tutaj wydaje się, że ustawodawca poszerzył grono osób mogących pełnić funkcję audytora właśnie o adwokata, czy radcę prawnego dopuszczając również okoliczności koncyliacyjne. Chociaż nie to jest bezpośrednim obowiązkiem takiego audytora, to nie można pominąć, że pełnić on może w takich przypadkach funkcję osoby zaufania publicznego w relacji właśnie z beneficjentami. 

Czasem zewnętrzny głos takiego eksperta może być ogromnym wsparciem dla beneficjentów w rozmowach z zarządem, który być może zbyt autorytarnie podejmuje decyzje inwestycyjne, albo dystrybucyjne. Może to być też głos rozsądku dla seniora – fundatora, który nadal twardą ręką trzyma sprawy rodziny, a powinien może poszerzyć krąg osób, które mają coś do powiedzenia w kwestii zarządzania wspólnym majątkiem fundacji.

Na koniec powiedzmy sobie jak często przeprowadzać taki audyt? Ustawa mówi, że nie rzadziej niż raz na 4 lata. Na pewno częściej jeśli majątek jest rozbudowany lub rozbudowane są grupy interesów w fundacji.

Sam ustawodawca zobowiązuje nas do corocznego przeprowadzania audytu jeśli fundacja posiada aktywa o wartości co najmniej 2,5 mln euro, czyli 10 milionów złotych i jej przychody np. z operacji finansowych stanowiły co najmniej 5 mln euro, więc ok. 20 milionów złotych. 

To oznacza, że skoro na koniec roku mieliśmy założonych praktycznie 400 fundacji (było ich 398) to te z nich, które posiadały aktywa oraz przychody o takiej wartości jeszcze w tym roku – 2024, czyli już teraz, powinny zacząć szukać audytora. A ten audytor powinien się zgodzić na podjęcie takiego badania i mieć odpowiednie kompetencje. 

Standardy branży audytorskiej

Gdy już zabierzecie się za taki audyt, to pamiętajcie, że nie ma standardów na rynku w tym zakresie. Zatem jeśli uderzycie do standardowej firmy audytorskiej, to pojawi się istotne ryzyko że dostaniecie raport finansowo-prawny, który co prawda wykona obowiązek ustawowy, Wy wydacie pieniądze, ale będzie to dla Was kompletnie nieużyteczne. Dlatego dobrze jest, aby beneficjenci sami przygotowali listę swoich pytań do audytora. Dla audytora to może być dodatkowy papierek lakmusowy, czy audytor zna się na rzeczy i czy podejmie się takiego zadania.

Oglądajcie mój kanał. Postaram się przygotować dla Was taką listę potencjalnych pytań, jakie Wy powinniście przedstawić swoim kandydatom na audytora.

A tym czasem do zobaczenia w kolejnej audycji.

Zapraszam również do subskrybowania kanału Wealth Advisory – Anna Maria Panasiuk poprzez klikniecie przycisku subskrybuj, a także zostawiania komentarzy, na które w oparciu o moje doświadczenie i aktualną wiedzę z chęcią odpowiem. Jestem obecna z podcastem też na Spotify i ApplePodcast.

Powrót do listy podcastów